Ba kích giả , loại giả này rễ của loài Viễn chí (Kích nhũ trắng, Viễn chí hoa dày Polygala karensium Kurz.). Từ đó cũng đã có nhiều người phân biệt được và không mua phải loại giả. Tất nhiên, tình trạng nhầm lẫn này còn nhiều. Thời gian gần đây lại xuất hiện thêm một loại Ba kích giả nữa, nguồn gốc chủ yếu ở Hà Giang, được bán nhiều trên mạng, và đặc biệt là bày bán ven đường, hoặc ở các điểm dừng chân dọc QL4C, chạy xuyên qua Cao nguyên đá Đồng Văn - Hà Giang. Thậm chí còn là một mặt hàng trong một số Hội chợ về nông lâm sản các địa phương - được tổ chức ở Hà Nội. Giá loại này cũng tùy, từ vài trăm nghìn tới cả triệu đồng/1kg (vì được giới thiệu là hàng tự nhiên). Bạn nào đã đi cung đường này mà chịu khó chú ý, chắc hẳn đã thấy loại "Ba kích giả" này rồi (xem ảnh dưới). Loại Ba kích giả này củ rất ro, có những củ to hơn ngón chân cái, vỏ xù xì và có những đường nứt dọc củ, khá dễ phân biệt với Ba kích thật. Vậy đây là loài gì? Qua thời tìm hiểu và thu mẫu, mình xác định được nó là loài Cơm rượu trái hẹp - Glycosmis stenocarpa (Drake) Guillaumin (một loài họ Cam - Rutaceae). Đây là một loại cây gỗ nhỏ (Ba kích thật là dây leo), cao khoảng 1m, và chỉ mọc ở núi đá vôi (Ba kích thật mọc ở đồi/núi đất). Lá loài này có mùi tinh dầu rất thơm, tuy nhiên nó chưa từng được ghi nhận về tác dụng làm thuốc trong các tài liệu, và mình cũng chưa thấy nơi đâu dùng cả. Một điều nữa các bạn cần chú ý là: Riêng với Ba kích, đừng bao giờ mua khi đi du lịch ở những vùng núi cao như Sapa, Cao nguyên đá Đồng Văn,...là nơi có độ cao lớn (>700 m - 2000m ) vì Ba Kích chỉ phân bố ở trung du miền núi phía Bắc, độ cao thường khoảng ~0 - 300 (-500 m). Nên nếu mua ở những địa điểm này thì (i) bạn sẽ mua phải Ba kích giả hoặc (ii) may ra thì mua được Ba kích thật với giá chắc chắn cao hơn bình thường (vì chi phí vận chuyển ngược + bán cho khách du lịch +...). Vì như mình khảo sát sơ bộ ở Thị trấn Sapa 1 lần, trong vài chục địa điểm có bày bán Ba kích tươi, thì chỉ có duy nhất một địa điểm bán Ba kích là thật (và được chuyển từ dưới xuôi lên), tất cả các địa điểm còn lại đều là hàng giả. Hãy là người tiêu dùng thông minh các bạn nhé, đặc biệt khi bạn bỏ tiền ra mua sức khỏe. Nếu muốn mua thì hãy tìm đến những cơ sở uy tín. Đừng bao giờ tin vô điều kiện với các anh/chị lang mạng, lang google, hoặc người không có chuyên môn. Có quá nhiều vấn đề bất cập về dược liệu như mình đã từng chỉ ra (Thương lục - Nhân Sâm, "Nấm Ngọc cẩu", Sâm xuyên đá, Sâm cau giả, Đinh lăng giả,...) và sẽ còn tiếp tục chia sẻ với các bạn trong thời gian tới khi có thời gian.
